Β΄ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Παναγιώτης Κόκκοτας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Στόχοι της έρευνας

• Να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της  αναποτελεσματικότητας της τρέχουσας μεθοδολογίας για τη διδασκαλία  των Φυσικών Επιστημών στην Α/θμια Εκπαίδευση.
• Η συγκρότηση  μιας ολοκληρωμένης πρότασης (curriculum) που θα αναφέρεται σε όλους τους παράγοντες οι οποίοι εμπλέκονται στη μαθησιακή-διδακτική πρακτική: μαθητές (εναλλακτικές ιδέες, γνωστικές δεξιότητες, ενδιαφέροντα, στάσεις, κλπ), εκπαιδευτικοί (επιστημολογικές απόψεις για την επιστήμη και για τη μάθηση, εναλλακτικές ιδέες σε βασικές επιστημονικές έννοιες), σχολικό εγχειρίδιο (μαθητικές, ενεργητικές μαθησιακές στρατηγικές), αξιολόγηση μαθητών.
• Η αξιοποίηση των εμπειρικών ευρημάτων, των θεωρητικών προσεγγίσεων και των προτάσεων για την εκπαίδευση στις Φ.Ε., που έχουν καταγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία, στην μελέτη και την επίλυση των προβλημάτων της διδασκαλίας και μάθησης στις Φ.Ε., όπως αυτά καταγράφηκαν από την έρευνά μας. 
• Η ενσωμάτωση στο Αναλυτικό Πρόγραμμα  σκοπών και στόχων από τον "Επιστημονικό και Τεχνολογικό Αλφαβητισμό για Όλους",  ο οποίος έχει υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση.

Μεθοδολογία

Για την επίτευξη του  βασικού σκοπού της έρευνάς μας (αποτελεσματικότερη διδασκαλία των Φ.Ε.) ακολουθήσαμε τη μεθοδολογία της Έρευνας Δράσης. Οι ιδέες των μαθητών για τα φαινόμενα καταγράφηκαν με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις, καθώς επίσης και οι απόψεις και οι γνώσεις των δασκάλων¹.  Η τρέχουσα πρακτική της διδασκαλίας και το κλίμα της τάξης κατά την εφαρμογή του ερευνητικού προγράμματος καταγράφηκαν με βιντεοσκόπηση μαθημάτων και συμπλήρωση φύλλων παρατήρησης ( μέθοδος Fladers). Τα μαθησιακά αποτελέσματα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που δίδαξαν το πρόγραμμα  καθώς και των μαθητών που διδάχθηκαν σύμφωνα με αυτό καταγράφηκαν μέσα από ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις. Τα σχολεία τα οποία συμμετείχαν στην έρευνα περιλαμβάνονται στην  ομάδα αυτών που συνεργάζονται με τα Παιδαγωγικά Τμήματα. Οι δάσκαλοι επιμορφώθηκαν μέσα από δύο διαδικασίες:
α) την Εξομοίωση και
β) το Μαράσλειο Διδασκαλείο.

Υποθέσεις εργασίας

Οι υποθέσεις εργασίας της έρευνας ήταν οι εξής:

• Η εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης είναι περισσότερο αποτελεσματική σε σχέση με τις τρέχουσες πρακτικές.
• Το τρίπτυχο «Κατάσταση-Αλλαγή-Διατήρηση» (ΚΑΔ) μπορεί να αναδείξει τα αρχικά σωματιδιακά μοντέλα των μαθητών ( μόρια, άτομα, κύτταρα), τα οποία θα εξελιχθούν στο επιθυμητό επίπεδο ώστε να προσεγγίσουν ή να ταυτιστούν με αυτά που προβλέπονται από το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα.

Ευρήματα

Οι ιδέες των μαθητών του δείγματος για
α) τη διάκριση των υλικών σε στερεά, υγρά, αέρια,
β) τη διατήρηση της μάζας,
γ) για τους μηχανισμούς και τα αίτια των μεταβολών της άβιας ύλης και
δ) για τις μεταβολές στην έμβια ύλη, εναρμονίζονται με αυτές που έχουν αναφέρονται στη βιβλιογραφία {Stavy (1989)² , Sere (1985)³ , Driver et al. (1994)⁴, Mariani & Ogborn 1990⁵, Andersson B. (1991)⁶, Brosnan (1990)⁷.}

Οι δάσκαλοι της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης έχουν γνώσεις, οι οποίες απέχουν από τις αντίστοιχες επιστημονικά αποδεκτές, ακόμα και αυτές που περιέχονται στα σχολικά βιβλία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Πιο αναλυτικά οι γνώσεις τους για την έμβια - άβια ύλη με βάση το σχήμα Κατάσταση - Αλλαγή - Διατήρηση σχετίζονται περισσότερο με:
α) τη γνώση η οποία εκφράζει την επιστήμη για τα καθημερινά,
β) τις αντίστοιχες γνώσεις των αποφοίτων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (επιστημονικά αποδεκτές ή παρανοήσεις),
γ) είναι σύνθεση των (α) και (β) με τη γνώση η οποία περιέχεται στα σχολικά βιβλία τα οποία χρησιμοποιούν. (Τα ευρήματα αυτά εναρμονίζονται με αυτά των Kruger & Summers 1989, Bargelini & Riani 1991).

Διδακτική παρέμβαση-Αποτελέσματα

Με βάση τα ευρήματα σχεδιάστηκαν:
α) πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και
β) Ολοκληρωμένο Αναλυτικό πρόγραμμα για τους μαθητές. Αυτά μετά από πιλοτική εφαρμογή και βελτιώσεις εφαρμόστηκαν και αξιολογήθηκαν. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης δείχνουν ότι:

1. Είναι έντονη η διαφοροποίηση των απαντήσεων των μαθητών από το pre test στο post test τόσο στην περίπτωση της αλλαγής όσο και στην περίπτωση της έννοιας της κατάστασης.
2. Όσον αφορά την άποψη των παιδιών για τις αλλαγές στην άβια ύλη, το ποσοστό που δίνει σωστή απάντηση στο post test είναι διπλάσιο από εκείνο του pre test και αγγίζει το 83,3%. Οι αλλαγές στην έμβια ύλη αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο από τους μαθητές και τα αποτελέσματα της διδακτικής παρέμβασης είναι και εδώ φανερά.
3. Από την αξιολόγηση της επιμορφωτικής διαδικασίας προέκυψε ότι:
   1^ο) Είναι σαφής η διαφοροποίηση των απαντήσεων από το pre test στο post test όσον αφορά την περίπτωση των στερεών, των υγρών και των αερίων με σημαντική μετατόπιση των εκπαιδευτικών προς τις κατηγορίες της σωστής ή της μερικώς σωστής απάντησης.
   2^ο) Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων αναγνωρίζει σε ποσοστό 80,6% το εννοιολογικό πλαίσιο Κ.Α.Δ. με τρόπο που προσεγγίζει τον επιστημονικά αποδεκτό.

Το γενικότερο συμπέρασμα που προκύπτει από την εφαρμογή του προγράμματος είναι ότι επετεύχθησαν οι στόχοι τόσο σχετικά με τους εκπαιδευτικούς που επιμορφώθηκαν όσο και με τους μαθητές που διδάχθηκαν το προτεινόμενο Αναλυτικό Πρόγραμμα.

¹ Bell J. Μεθοδολογικός σχεδιασμός παιδαγωγικής και κοινωνικής έρευνας. Μτφρ. Αναστασία-Βαλεντίνη Ρήγα Gutenberg 1977, Μπέλλας Θ. Μεθοδολογία της Ψυχοπαιδαγωγικής έρευνας Γιάννενα 1993.
² Stavy R. (1989) Students' conceptions of Matter στο Adolescent Development and School Science, Adolescent Development and School Science, Adey P., Bliss J., Head J., Shayer M. (Eds) The Falmer Press.
³ Sere M.G. (1985) The gaseus state στο Children's Ideas in science, Open University Press
⁴ Driver, R., Squires, A., Rushworth P., Wood-Robinson V., (1994) Making sense of secondary science, research into childrens' ideas Routledge, Chpt. 9
⁵ Mariani M.C., Ogborn J. (1990) Common-sense reasoning about conservation: the role of action Int. J. Sci Educ. vol. 12, No., 1, 51-56
⁶ Andersson B. (1990) Pupils' conceptions of matter and its transformations (age 12-16) στο Relating macroscopic phenomena to microscopic particles, Relating macroscopic phenomena to microscopic particles A central problem in secondary education P.L. Lijnse., P. Licht, W. de Vos, A.J. Waarlo (Eds) University of Utrecht CD-β Press
⁷ Brosnan T. (1990) Categorising macro and micro explanations of material change στο Relating macroscopic phenomena to microscopic particles., ο.π.

Εισηγητής: Παναγιώτης Κόκκοτας

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο προέρχεται από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, Πανελλήνιο Συνέδριο, Έρευνα για την ελληνική εκπαίδευση, 21-23 Σεπτεμβρίου 2000, Περιλήψεις Εισηγήσεων, Αθήνα 2000.

βλ. επίσης

•  Δραστηριότητες>Συνέδρια-Ημερίδες-Σεμινάρια>2000>Πανελλήνιο Συνέδριο: Έρευνα για την Ελληνική Εκπαίδευση
•  Εκδόσεις>Τίτλοι>Το Έργο Έρευνα 1997- 2000, Συνοπτική Παρουσίαση