Έρευνες Κ.Ε.Ε.

Υπεύθυνος Έρευνας: Δρ. Δέσποινα Τσακίρη

Συνεργάτης: Χριστίνα Μικρογιαννάκη (αποσπασμένη εκπαιδευτικός στο ΚΕΕ)

Ήδη από τη δεκαετία του '70 είχε αρχίσει προοδευτικά να εκδηλώνεται στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το ενδιαφέρον για την αξιολόγηση του «Σχολείου», τόσο σε σχέση με την αποτελεσματικότητα (κόστος-αποτελέσματα) όσο και σε σχέση με την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Το ίδιο το Κράτος (κρατικός μηχανισμός και κυβερνητική πολιτική), διερευνώντας την  αποτελεσματικότητα των ενεργειών του στον εκπαιδευτικό χώρο, άρχισε να θεσμοθετεί διαδικασίες αξιολόγησης με στόχο αφενός μεν την διαπίστωση της παρούσας κατάστασης, αφετέρου δε την καλύτερη οργάνωση και βελτίωσή της.

Η θεσμοθέτηση της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος δίνει το στίγμα μιας νέας εποχής στη λειτουργία του εκπαιδευτικού θεσμού που την χαρακτηρίζει:

• η αναδιάρθρωση του διοικητικού μηχανισμού,
• οι αποκεντρωμένες διαδικασίες στη λήψη των αποφάσεων,
• η ενεργός συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στη διαχείριση της σχολικής μονάδας,
• η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας,
• η προβολή νέων απαιτήσεων για σχεδιασμό της εκπαιδευτικής  πολιτικής.

Αναδείχθηκε έτσι μια νέα προσέγγιση σύμφωνα με την οποία το εκπαιδευτικό σύστημα εκλαμβάνεται και αξιολογείται ως ολότητα. Αυτό σημαίνει ότι αξιολογούνται όλοι οι παράγοντες που διαμορφώνουν την εκπαιδευτική κατάσταση:

• οι εκπαιδευτικές πολιτικές (παλαιές και νέες),
• οι τρόποι λειτουργίας και οργάνωσης των θεσμών,
• οι συμπεριφορές των κοινωνικών υποκειμένων (εκπαιδευτικών, μαθητών, συλλόγων γονέων κ.λπ.).

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να παράσχει κλειδιά για την  κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών συστημάτων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναπτύσσουν ή εφαρμόζουν τέτοιες διαδικασίες, αφενός επισημαίνοντας τις υπάρχουσες διαφορές και αφετέρου αναδεικνύοντας τις τάσεις εναρμόνισης.
Ειδικότερα στην μελέτη μας επιχειρείται:

Α) Η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο οργανώνεται η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ευρώπη, καθώς το σχολείο εκλαμβάνεται ως ολότητα και διερευνάται η συμμετοχή του θεσμικού οργάνου ή συντελεστή της εκπαίδευσης στη λήψη απόφασης αναφορικά με το επίπεδο στο οποίο τοποθετείται (εθνικό, περιφερειακό, τοπικό).
Β) Η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας βασικών αξόνων αξιολόγησης (των εκπαιδευτικών, της σχολικής μονάδας και της εκπαιδευτικής πολιτικής) που συμβάλλουν στην αξιολόγηση του όλου εκπαιδευτικού συστήματος.

Επιλέξαμε την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, της σχολικής μονάδας και της εκπαιδευτικής πολιτικής ως βασικούς άξονες της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος, γιατί θεωρούμε ότι αυτοί οι συγκεκριμένοι άξονες καθορίζουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου και αποτελούν δυναμικά στοιχεία του εκπαιδευτικού συστήματος. Η εκπαιδευτική πολιτική δοκιμάζεται, εφαρμόζεται, προσαρμόζεται στη σχολική μονάδα από τους εκπαιδευτικούς.

Η παρούσα μελέτη βασίζεται στο υλικό πληροφόρησης που παρέχουν οι Εθνικές Εκθέσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης  στο δίκτυο “Ευρυδίκη”.

Ο προσανατολισμός αυτής της έρευνας καθορίστηκε από το εννοιολογικό πεδίο όπως προσεγγίζεται στην προβληματική του «ελέγχου» και της «αξιολόγησης» των Jacques ARDOINO και Guy BERGER.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι στο γεωγραφικό πεδίο της Ε.Ε. αναδεικνύονται ορισμένες κοινές τάσεις καθοδήγησης ("pilotage") του εκπαιδευτικού συστήματος μέσω της οργάνωσης και του ρόλου της αξιολόγησης.

Σε κάθε χώρα διαμορφώνεται ένα πολυεπίπεδο  και πολύμορφο σύστημα αξιολόγησης, όχι μόνο βάσει των εθνικών και τυποποιημένων προτύπων (“normes”)  ή κριτηρίων αλλά και βάσει των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών του μαθητικού πληθυσμού μιας συγκεκριμένης σχολικής μονάδας ή ενός συνόλου σχολικών μονάδων που ανήκουν στην ίδια περιφέρεια ή τοπική κοινότητα.

Τα αποτελέσματα αυτά μας οδηγούν σε δύο βασικές διαπιστώσεις:
1) Οι χώρες της Ε.Ε. στρέφονται σε τρεις κοινές κατευθύνσεις για την οργάνωση των αξιολογικών τους συστημάτων:

• Την ανάπτυξη της αξιολόγησης σε κεντρικό επίπεδο και καθιέρωση ενός δικτύου πληροφοριών
• Την αναπροσαρμογή του ρόλου της Επιθεώρησης με την ανάπτυξη της συντονιστικής και συμβουλευτικής δράσης απέναντι στους εκπαιδευτικούς
• Την ανάπτυξη της αξιολόγησης σε τοπικό επίπεδο. Σε πολλές χώρες κατοχυρώνεται νομοθετικά η “αυτοαξιολόγηση” της σχολικής μονάδας.

2) Μέσω της αξιολόγησης οι χώρες της Ε.Ε. αναζητούν τρόπους ρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος, ακολουθώντας τις παρακάτω κατευθύνσεις: 

• Αναδιοργάνωση της διοικητικής διαχείρισης του προσωπικού με την καθιέρωση ενός νέου τρόπου αξιοποίησης των ανθρωπίνων πόρων που στηρίζεται στην ανάπτυξη της “διαμορφωτικής” αξιολόγησης του έργου των εκπαιδευτικών μέσω της “συν-αξιολόγησης” ή της “αυτοαξιολόγησης”.
• Ενίσχυση των μηχανισμών στατιστικής επεξεργασίας πληροφοριών και δεδομένων  σχετικών με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος, η οποία μάλιστα επιβάλλεται και από τους διεθνείς οργανισμούς που διενεργούν συγκριτικές μελέτες.
• Ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας μεταξύ των σχολικών μονάδων με τη δημοσίευση δεικτών αξιολόγησης που παρέχουν πληροφόρηση και οδηγούν σε συγκρίσεις μεταξύ των σχολικών μονάδων.
• Ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας με τους συντελεστές της σχολικής μονάδας και με τους “εταίρους” της εκπαιδευτικής κοινότητας.