2. Ανάλυση των λαθών των μαθητών
Η πρώτη μελέτη του έργου διερευνά τα λάθη που κάνουν οι μαθητές της μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα, σε γνωστικά αντικείμενα που περιλαμβάνονται στο ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα. Στο πλαίσιο της έρευνας πραγματοποιούνται οι ακόλουθες ενέργειες:
· Εντοπισμός και συλλογή δευτερογενούς υλικού που συνδέονται με τα «λάθη» των μαθητών ανά γνωστικό αντικείμενο (δημοσιεύματα σε εθνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια, διδακτορικές διατριβές, κ.ά)
· Συλλογή πρωτογενούς υλικού και ειδικότερα συλλογή γραπτών των μαθητών στα γνωστικά αντικείμενα που εξετάζονται στις ενδοσχολικές προαγωγικές εξετάσεις.
· Σχεδιασμός βάσης αποτύπωσης των λαθών για τα μαθήματα που εξετάζονται στις ενδοσχολικές προαγωγικές εξετάσεις.
· Αποτύπωση των λαθών.
· Μελέτη των αποτελεσμάτων.
Στην πρώτη φάση της έρευνας αυτής η συλλογή πρωτογενούς υλικού περιλάμβανε τις απαντήσεις μαθητών σε εξεταστικά ερωτήματα που τέθηκαν στις προαγωγικές εξετάσεις του Ιουνίου του 2003. Ειδικότερα, τα μαθήματα στα οποία εστιάζεται το ενδιαφέρον μας είναι: Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Μαθηματικά, Φυσική, Ιστορία, και Αγγλική Γλώσσα της Β΄ Γυμνασίου καθώς και Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Γ΄ Γυμνασίου. Η αποτύπωση των λαθών των μαθητών για το παραπάνω δείγμα ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2004.
Στη δεύτερη φάση συλλογής πρωτογενούς υλικού, που είναι σε εξέλιξη, έχει σχεδιασθεί η συλλογή γραπτών μαθητών Α΄ τάξης Λυκείου από 30 Λύκεια της χώρας. Η επιλογή του δείγματος έγινε με βάση το μαθητικό πληθυσμό της Α΄ τάξης Λυκείου ανά δήμο της χώρας κατά το σχολικό έτος 2003-2004. Ειδικά για την Αττική επελέγη τουλάχιστον ένα σχολείο ανά εκπαιδευτική περιφέρεια. Τα μαθήματα που εξετάζονται είναι: Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Άλγεβρα, Γεωμετρία, Φυσική, Χημεία, Ιστορία, Τεχνολογία και Αγγλική Γλώσσα.
Από τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας προκύπτει ότι υπάρχουν έρευνες που έχουν εστιάσει το ενδιαφέρον τους σε παρανοήσεις στις οποίες οδηγούνται οι μαθητές σε ορισμένες έννοιες που προσεγγίζονται κατά τη διδασκαλία συγκεκριμένων γνωστικών αντικειμένων. Επιπλέον, έχουν αξιοποιηθεί προσχεδιασμένες δραστηριότητες προκειμένου να μελετηθούν τα λάθη των μαθητών. Τέτοιου είδους έρευνες δίνουν μεν τη δυνατότητα ακριβούς καταγραφής των ιδεών των μαθητών αλλά σε ένα πλαίσιο προκαθορισμένων παραγόντων και ανάλυσης. Διαπιστώνεται ότι απουσιάζουν μελέτες που να διερευνούν λάθη και παρανοήσεις των μαθητών σε ένα μεγαλύτερο εύρος ύλης (π.χ. στην προκειμένη περίπτωση οι μαθητές εξετάζονται σε όλη τη διδαχθείσα ύλη).
Η έρευνά μας αισιοδοξεί με τα αποτελέσματά της να καλύψει ορισμένα από τα προαναφερθέντα κενά στην ελληνική εκπαιδευτική έρευνα. Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας διαμορφώσαμε ειδικές βάσεις δεδομένων. Οι βάσεις αυτές, που αξιοποιήθηκαν για την καταγραφή των "λαθών", σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας καταρχήν υπόψη το αναλυτικό πρόγραμμα, το σχολικό εγχειρίδιο και τα εξεταζόμενα θέματα. Η κωδικοποίηση των τιμών των μεταβλητών βασίστηκε σε σύγχρονες έρευνες διδακτικής οι οποίες συνδέονται με τη θεωρία της γνωστικής ανάπτυξης και καταγράφουν τις αντιλήψεις, παρανοήσεις, αναπαραστάσεις των μαθητών, καθώς και τις δυσκολίες κατανόησης και έκφρασης τους. Στη συνέχεια η κωδικοποίηση διευρύνθηκε με βάση την εξέταση των γραπτών των μαθητών που συλλέχθηκαν από τα σχολεία του δείγματος.
Τα στοιχεία που προκύπτουν από τη διόρθωση των γραπτών και των "λαθών" που κάνουν οι μαθητές θα προσπαθήσουμε στη συνέχεια να τα συσχετίσουμε με δύο βασικούς παράγοντες της σχολικής πράξης: τα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά εγχειρίδια. Αναγνωρίζουμε βέβαια ότι τα κριτήρια, οι συνθήκες και το είδος της αξιολόγησης επηρεάζουν τα στοιχεία που καταμετρώνται ως "λάθη", ενώ παράλληλα η πλήρης επεξεργασία των αναλυτικών προγραμμάτων και των σχολικών εγχειριδίων αποτελεί μια εξαιρετικά σύνθετη εργασία, που θα αποτελούσε αυτόνομη μελέτη. Στο πλαίσιο όμως της δικής μας έρευνας θα επιχειρήσουμε, ενδεικτικά, να συνδέσουμε λάθη των μαθητών που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα με δυσκολίες που φαίνεται να σχετίζονται είτε με στοιχεία του αναλυτικού προγράμματος (π.χ. στόχοι διδασκαλίας, περιεχόμενο μαθήματος, διάρθρωση ύλης, μέθοδοι διδασκαλίας όπως αυτά αποτυπώνονται στα αντίστοιχα ΦΕΚ), είτε με στοιχεία των σχολικών εγχειριδίων (π.χ. διατύπωση, διάρθρωση κεφαλαίων και εννοιών, εικονογράφηση). Λόγω της φύσης της έρευνας (μακρο-ερμηνευτική προσέγγιση) δεν είναι δυνατόν να υπεισέλθουμε σε ζητήματα διδακτικής πράξης (π.χ μέθοδοι διδασκαλίας). Ωστόσο ευελπιστούμε ότι η καταγραφή των λαθών και μια πρώτη απόπειρα ερμηνείας των αιτιών, θα εμπλουτίσει την επιστημονική συζήτηση τη σχετική με τα "λάθη" των μαθητών, όπως αυτά αποτυπώνονται στις γραπτές ενδοσχολικές εξετάσεις.
Για τις προκαταρκτικές εκθέσεις ανά μάθημα βλέπε:
-
Προκαταρκτική έκθεση για Φυσική
-
Προκαταρκτική έκθεση για Χημεία
-
-
-
-
-
Στο πλαίσιο του ίδιου υποέργου προτιθέμεθα, παράλληλα, να καταγράψουμε και να αναλύσουμε τα λάθη των μαθητών της B΄ και Στ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου στη γραπτή γλώσσα .
Στόχοι της έρευνας είναι:
1. η διερεύνηση, η καταγραφή, η ανάλυση και η ερμηνεία των λαθών στο γραπτό λόγο παιδιών της Β΄ και της ΣΤ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου σε κείμενα που παράγονται στο πλαίσιο καθιερωμένων σχολικών δραστηριοτήτων («Σκέφτομαι και γράφω»),
2. η διερεύνηση και η καταγραφή των ευκαιριών που δίνονται στους μαθητές για την παραγωγή γραπτών κειμένων στο πλαίσιο του συνολικού προγράμματος εργασίας του Δημοτικού Σχολείου.
